Ruby (hồng ngọc) là loại đá đứng đầu trong tất cả các loại đá quý, nó là loại đá quý cực hiếm, cực quý và cực đắt, vì vậy trên thế giới gặp nhiều ruby giả. Sau đây một số phương pháp phân biệt thật giả bằng mắt thường mà ai cũng làm được.
Màu đỏ đặc trưng của ruby là màu đỏ đậm, còn ruby tuyệt hảo thì có màu đỏ máu bồ câu. Nguyên nhân ruby có màu đỏ là do trong đá có lẫn Cr (crom).
Vì lẫn crom mà ruby có màu đỏ độc nhất vô nhị và trở thành đá cực quý, nhưng cũng vì vậy mà nó lại có nhiều khuyết tật, nhiều bệnh như bị răn đá, bị vết bọt đen, dễ vỡ v.v…
Dù được tìm thấy ở đâu và trong bất cứ môi trường nào thì ruby cũng rất giòn, rất dễ vỡ. Do đó khi tìm được 1 viên ruby, người ta thường gói lại và giữ gìn rất cẩn thận. Chính vì ruby quý hiếm và đắt như vậy cho nên trên thế giới có rất nhiều ruby giả được sản xuất ra. Tất nhiên vẫn có cách để ta nhận ra một viên ruby là thật hay giả. Dưới đây là 5 phương pháp phân biệt ruby thật, giả bằng mắt thường mà ai cũng làm được :
1/ Ruby thiên nhiên thường có sọc khía nằm theo chiều ngang trên mặt đá. Ngay trên vết vỡ cũng có sọc khía thể hiện rõ nhưng mịn hơn sọc khía ở ngoài tinh thể.
Các sọc khía này là dấu vết rất đặc biệt và đặc trưng cho ruby, có thể làm bí quyết để phân biệt ruby thật và giả.
2/ Một điều thú vị và kỳ lạ là ruby có màu đỏ nhưng màu bột đá rạch (khi ta gọt hay rạch) có màu trắng chứ không còn màu đỏ nữa. Điều này các nhà buôn ruby cũng thường dùng làm bí quyết để thử ruby thật hay giả.
3/ Nếu muốn mua ruby để làm của quý trong nhà, làm đồ trang sức hoặc có máu đi đãi đá ruby thì bạn cần phải biết một điều, đó là : ruby dù có 6 cạnh hay 3 cạnh, ánh sáng của nó bao giờ cũng gồm 2 tia : khi ta xoay viên ruby thì thấy tia phóng ra màu đỏ sậm còn 1 tia nữa màu đỏ nhạt. Đây là một phép thử thông dụng để nhận biết ruby thật hay giả và cũng là bí quyết nhà nghề để phân biệt ruby thật hay ruby nhân tạo.
4/ Tất cả hồng ngọc - ruby trong tự nhiên đều bị lỗi như màu tạp và các tinh thể dạng kim của rutil. Các nhà nghiên cứu đá quý dùng dấu hiệu rutil để phân biệt hồng ngọc tự nhiên và loại tổng hợp hoặc loại có đặc điểm giống như hồng ngọc.
Các bao thể dạng lụa của rutil là nguyên nhân gây nên hiệu ứng "sao" trong ruby và saphia
5/ Ngâm viên ruby vào nước : Những người sành sỏi về ruby thường dùng cách này để phân biệt một viên ruby là thật hay giả. Đây là phương pháp dễ thực hiện nhất và quan sát cũng tiện lợi nhất : lúc này các tia khúc xạ càng thể hiện rõ nét hơn.
Việc giám định ruby, saphia có một khó khăn là có rất nhiều khoáng vật được sử dụng để thay thế bắt chước chúng.
Ruby có thể nhầm lẫn với spinen, granat, tumalin màu đỏ, một vài loại topaz. Ruby khác tất cả các khoáng vật này ở độ cứng cao, chính vì vậy hay để lại “dấu vết lửa” sau chế tác. Tính lưỡng chiết và đa sắc mạnh cũng là các dấu hiệu để phân biệt ruby với spinen và granat. Ngoài ra ruby còn phát quang mạnh (đỏ tươi) dưới tia cực tím và màu đỏ dưới kính lọc Chelsea.
Saphia thì có thể bị nhầm lẫn với nhiều loại đá khác như : benitoit, iolit, kyanit, spinen, topaz, tuamalin, zircon và thuỷ tinh màu lam. Đá ghép đôi làm giả saphia thường bao gồm thuỷ tinh coban màu được phủ bằng granat hoặc phần trên làm bằng saphia lục còn phần dưới là saphia lam tổng hợp.